نقد فیلم The Worst Person in the World محصول 2021

نخستین واکنش پس از تماشای هر فیلم باید این باشد که این فیلم چه بر تاریخ و سینما می افزاید و کجای حافظه ما جا میگرد، به چه اندازه در یادها می ماند و چه چیزی به ما می افزاید؛ فیلم The Worst Person in the World (بدترین فرد در جهان) ساخته یواخیم تریر کارگردان نروژی تکمیل کننده تریلوژی معروفش یعنی تریلوژی اسلو است و واجد درونمایه‌های کمابیش مشترکی با دو فیلم قبلی این تریلوژی یعنی نوبت (۲۰۱۶) و اسلو، ۳۱ آگوست (۲۰۱۹) است.

این فیلم دستمایه خوبی بود تا کارگردان به بررسی نسل تازه نروژ بپردازد اما همچون قهرمان قصه اش از این شاخه به آن شاخه می پرد؛ دمدمی مزاج است و تنوع طلب؛ وحدت لحن ندارد و می کوشد تا آشفتگی اش را تحت لوای ساختار “دگما” گونه و اداهای “گداری اش پنهان سازد ، و عاشقانه ای مدرن بیافریند، غافل از اینکه فیلم اساسا یک “ضد رومانتیک” است ؛ و خاطره سوز است تا خاطره ساز؛

بر اساس آمار و گزارش‌ها نروژ دارای بالاترین سطح رفاه عمومی در جهان است. از اینرو عجیب نیست که مشکلات آدم‌های این فیلم همچون فیلم قبلی کارگردان مشکلاتی بسیار خاص و برخاسته از جامعه شهری غرق در رفاه اجتماعی باشد. همه اینها در کنار نوعی هجو و پارودی ایده‌ها و مضامین رایج و باب روز ازجمله جنبش می‌تو، مساله سکسیزم و محیط زیست و سرنوشت بومیان و افراد حاشیه‌نشین یعنی همان چیزی که فرهنگ اروپا محور در سال‌های اخیر تمرکز روشنفکرانه خود را بر آن نهاده است.

از اینرو تجربه تماشای فیلم “بدترین فرد در جهان” همانگونه که در عنوان فیلم هم تصویر شده است؛ درگیری‌های روانی و فردی شخصیت اصلی فیلم یولیا است که برای تشخیص و بازیابی هویت فردی خویش از طریق پشت سر گذاشتن یک رابطه اُدیپی شکست خورده با پدرش که درواقع همانگونه که در فیلم تصویر میشود به یک معنا عامل سرکوب و بحران‌های فردی و اخلاقی اوست. یعنی درواقع همان مسائلی که او را همواره در ابهام و تردید نسبت به وجوه شخصیتی خویش قرار می‌دهد.  پدری که به شکلی معنادار در فیلم با شخصیت دوست پسرش جایگزین می‌شود. و جالب اینکه تقدیر و پایان زندگی هردو تاحدود زیادی مشابه است.

تریر در همین سطح به شکلی هجو آمیز مساله رابطه اُدیپی و رابطه فمینیستی بین دختر و پدر را به هجو می‌کشد و با وجود تصویر کمابیش منفی‌ای که از شخصیت پدر در نیمه‌های فیلم برمی‌سازد اما او را با شخصیت دوست پسری جایگزین می‌کند که همه چیزش شمایلی پدرانه دارد از این منظر مساله اُدیپی در فیلم نیز در کنار مابقی مسائل و مضامینی که در فیلم‌های معاصر سینمای اروپا به هجو کشیده می‌شوند نیز مورد هجو قرار می‌گیرد.

در نهایت میتوان فیلم را در هجو و نقض بسیاری از مضامین و درونمایه‌های باب روز در سینما و فرهنگ معاصر اروپایی و غربی دانست. مایه‌ها و دستمایه‌هایی که بسیاری از فیلم‌ها با استفاده از آن ساخته می‌شوند و فرهنگ عمومی به شکل بیمارگونه‌ای به تکرار و اجرای همه‌جانبه آنها وسواس دارد.. از این منظر فیلم The Worst Person in the World (بدترین فرد جهان) در ادامه پروژه هجو آمیز و پارودیک سینمای تریر می کوشد تا فرهنگ معاصر اروپایی به خصوص در ذیل فرهنگ روشنفکرانه بورژوایی در یک جامعه رفاه زده را از طریق اتکا به مضامین کلیشه ای فرهنگی در جهان معاصر نقد و تا حدود زیادی انکار سازد.