سینما یک زبان است و مثل همه زبانهای دیگر، گرامر و قواعد خود را دارد. برای درک درست فیلمها و شناخت دقیق و علمی سینما باید به زبان سینما مسلط بود. تنها در صورت تسلط به این زبان است که میتوان اجزاء تشكیل دهنده یک اثر سینمایی را شناخت و با آن ارتباط درستی برقرار کرد.
هدف این مجموعه مقالات آموزشی این است که شما به کمک آن با اصول و قواعد اولیه سینما و گرامر آن آشنا شوید به گونهای که درک مقدماتی از این رشتهی هیجانانگیز داشته باشید.
امیدوارم این آموزش ها یک شروع برای شما باشد تا به هدف های بزرگتان برسید.
ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﯽ
ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ، ﻓﻴﻠﻢ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯽ
ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺍﺯ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﯽ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ. ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻗﻊ ﻫﺎ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﻫﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺁﻥ ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻨﺎ ﮐﻨﻴﻢ.
ﮐﻠﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎ، ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻗﺎﻟﺐ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻓﻴﻠﻢ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﻭ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯﺍﻥ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
ﻭﻗﺘﯽ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﻟﻮﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺨﺘﺮﻋﺎﻥ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ، ﺩﻭﺭﺑﻴﻦ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﺴﺘﮕﺎﻩ ﻗﻄﺎﺭ ﮐﺎﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﻳﮏ ﻗﻄﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻳﺴﺘﮕﺎﻩ ﻓﻴﻠﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﺮﻭﺝ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻓﻴﻠﻤﺒﺮﺩﺍﺭﯼ ﮐﺮﺩﻧﺪ، ﻧﻤﯽ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺳﺎﺯﻧﺪ. ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﻟﻮﻣﻴﺮ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎﺯﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ.
ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﮊﺭﮊ ﻣﻪ ﻟﻴﺲ ﮐﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﯼ ﺑﻮﺩ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺍﺻﻠﯽ ﺍﺵ ﺍﺟﺮﺍﯼ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻭ ﺷﻌﺒﺪﻩ ﺑﺎﺯﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻦ ﻫﺎﯼ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺑﻮﺩ، ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻓﻴﻠﻤﺒﺮﺩﺍﺭﯼ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎﯼ ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ، ﺗﺨﻴﻞ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ. ﮊﺭﮊ ﻣﻪ ﻟﻴﺲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﭘﺪﺭ ﺳﻴﻨﻤﺎﯼ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﻨﺪ. ﺍﻭ ﮐﺴﯽ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺣﻘﻪ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﯽ ﺭﺍ ﮐﺸﻒ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩ.
ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﺎﻩ، ﺳﻔﺮﻫﺎﯼ ﮔﺎﻟﻴﻮﺭ ﻭ ﺳﻴﻨﺪﺭﻻ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﮊﺭﮊ ﻣﻪ ﻟﻴﺲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ.
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﮕﺎﻩ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯﺍﻥ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎﯼ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺑﻮﺩ.
ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻝ ﺳﻴﻨﻤﺎ، ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺎﺯﻧﻤﺎﻳﯽ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎﯼ ﻋﻠﻤﯽ، ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ.
ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ
ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭﮎ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﺍﺯ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺁﻥ ﺑﺎ ﻓﻴﻠﻢ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ.
ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ. ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻥ ﻳﮏ ﺑﭽﻪ، ﺗﺼﺎﺩﻑ ﻳﮏ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ، ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﻳﮏ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﻳﺎ ﮔﻞ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﻳﮏ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺑﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻳﮏ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎﮔﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺣﻖ ﺩﺧﻞ ﻭ ﺗﺼﺮﻑ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺍﻗﻊ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻭﺭﺑﻴﻦ ﺍﻭ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻣﯽ ﺍﻓﺘﺪ ﺛﺒﺖ ﮐﻨﺪ. ﺩﺭ ﻏﻴﺮ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﻭ ﻭﺍﺭﺩ ﻓﻀﺎﯼ ﻓﻴﻠﻢ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺩﺧﻞ ﻭ ﺗﺼﺮﻑ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﯼ ﺩﻭﺭﺑﻴﻦ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻣﯽ ﺍﻓﺘﺪ، ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻓﻴﻠﻢ ﺳﻨﺪﻳﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺩﻭﺭ ﺷﻮﺩ.
ﺍﮔﺮﭼﻪ ﻧﺤﻮﻩ ﺛﺒﺖ ﺁﻥ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻭﺍﻗﻌﻪ، ﺧﻮﺩ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻤﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ. ﭼﺮﺍ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺁﻥ ﻓﻴﻠﻢ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻳﮏ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﻮﺩ. ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺷﮑﻞ ﻭﺍﺣﺪﯼ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ، ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻳﺎ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﻫﺮ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ، ﺷﮑﻞ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﺩﯼ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﺜﻼ ﺩﻭ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﻣﺜﻼ ﺻﺤﻨﻪ ﻳﮏ ﺗﺼﺎﺩﻑ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ، ﻓﻴﻠﻤﺒﺮﺩﺍﺭﯼ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻳﮑﯽ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﭼﺮﺍ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺯﺍﻭﻳﻪ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﯽ ﻭ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﯽ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺻﺤﻨﻪ ﺗﺼﺎﺩﻑ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.
ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﮑﻞ ﻫﺎ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮﺭﺍﮎ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﺧﺒﺮﯼ ﻭ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻫﺎ ﻭ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺎﻫﻮﺍﺭﻩ ﺍﯼ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺮﺩﻩ ﺳﻴﻨﻤﺎﻫﺎ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﺯﻳﺎﺩﯼ ﺩﺳﺖ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺁﻥ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﻳﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎﺯﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻣﺎﻳﮑﻞ ﻣﻮﺭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﻫﺎﯼ ﺍﺧﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻴﻠﻢ «ﺑﻮﻟﻴﻨﮓ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﻠﻤﺒﺎﻳﻦ» ﻭ «ﻓﺎﺭﻧﻬﺎﻳﺖ ۹۱۱».
ﺑﺮﺧﯽ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﺑﻮﺩﻥ ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺑﻴﻨﻨﺪﻩ ﺍﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ. ﻫﺪﻑ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯽ ﺳﺮﮔﺮﻡ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻴﻨﻨﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺍﻃﻼﻉ ﺭﺳﺎﻧﯽ ﻭ ﮐﺸﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﺁﺷﻨﺎ ﮐﺮﺩﻥ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﻳﺎ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺍﻧﺪﮐﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻫﺎﯼ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ:
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺧﺒﺮﯼ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻋﻠﻤﯽ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﯽ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺻﻨﻌﺘﯽ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺟﻨﮕﯽ، ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻭﺭﺯﺷﯽ ﻭ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻴﻮﮔﺮﺍﻓﻴﮑﺎﻝ.
ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺧﺒﺮﯼ
ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺧﺒﺮﯼ ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺗﺮﻳﻦ، ﮐﻼﺳﻴﮏ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻣﺘﺪﺍﻭﻝ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﯼ ﺧﺒﺮﯼ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺻﺪﺍﯼ ﻳﮏ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ، ﻳﮏ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩ ﻳﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﯼ ﺧﺒﺮﯼ ﺭﺍ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺧﺒﺮﯼ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺭ ﻣﺤﻞ ﻭﻗﻮﻉ ﺣﺎﺩﺛﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺍﻭﻟﯽ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺣﺎﺩﺛﻪ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﻋﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺼﺮﻑ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﮐﻢ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺷﺪﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩ ﺧﺒﺮﯼ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺍﺭﺯﺵ ﺁﺭﺷﻴﻮﯼ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩﯼ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﻫﺎ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎﯼ ﺧﺒﺮﯼ ﻳﺎ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻧﺪ.
ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ، ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﻳﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺰﺍﺭﺷﮕﺮﻫﺎﻳﯽ ﻣﺜﻞ ﺟﺎﻥ ﺳﻴﻤﭙﺴﻮﻥ ﻳﺎ ﺭﮔﯽ ﻋﻤﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﺑﯽ ﺑﯽ ﺳﯽ ﻣﯽ ﺳﺎﺯﻧﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻋﻠﻤﯽ- ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻋﻠﻤﯽ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﺎﻡ ﺁﻥ ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ، ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻋﻤﻴﻖ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻳﺎ ﮐﺸﻒ ﻋﻠﻤﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ، ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺸﺎﻭﺭﺍﻥ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺩ، ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﺩﻫﺎﯼ ﻋﻠﻤﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﺁﺷﻨﺎ ﺳﺎﺯﺩ. ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ، ﭘﺰﺷﮑﺎﻥ، ﻣﺨﺘﺮﻋﺎﻥ، ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺍﻥ ﻋﻠﻤﯽ ﻭ ﺍﺳﺎﺗﻴﺪ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﻋﻠﻮﻡ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻫﺎ، ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺱ ﺩﻋﻮﺕ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻧﻈﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻭﺭﺑﻴﻦ ﺳﻴﻨﻤﺎﮔﺮ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﻋﻠﻤﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮﺭﺍﮎ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﺯﻳﺎﺩﯼ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻫﺎ ﻭ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﻭ ﻣﻮﺳﺴﺎﺕ ﻋﻠﻤﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺎﺧﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﻋﻠﻤﯽ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻥ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻭ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪ.
ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﯼ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﯼ ﻣﺜﻞ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻫﺎ، ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ، ﻣﻮﺳﺴﺎﺕ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻭ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﻟﻌﻤﻞ ﺁﻣﻮﺯﺷﯽ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺨﺎﻃﺒﻴﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻨﺪ، ﺳﻔﺎﺭﺵ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺭﻭﻧﺪ. ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﻳﯽ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﯽ، ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﯼ، ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ، ﻋﺮﺑﯽ ﻳﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﺩﻳﮕﺮ، ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﻳﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺁﻫﻨﮕﺴﺎﺯﯼ، ﺧﻮﺵ ﻧﻮﻳﺴﯽ، ﻧﻘﺎﺷﯽ، ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺳﺎﺯﯼ، ﺭﻗﺺ ﻭ ﻳﺎ ﻫﻨﺮﻫﺎﯼ ﺩﻳﮕﺮ، ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻮﻉ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻤﯽ ﺍﺯ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻳﮏ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺑﺎ ﺭﻭﻳﮑﺮﺩ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﻍ ﻳﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻄﺮﺡ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺧﻮﺩ ﻳﺎ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻳﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺍﻧﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻣﺜﻞ ﮐﻮﺩﺗﺎﯼ ۲۸ ﻣﺮﺩﺍﺩ ﻳﺎ ﺣﺎﺩﺛﻪ ﮔﺮﻭﮔﺎﻥ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺎﻣﻮﺭﺍﻥ ﺳﻔﺎﺭﺕ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ (ﻣﺜﻞ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ۴۴۴ ﺭﻭﺯ) ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺣﺴﺎﺱ ﻭ ﺑﺤﺚ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰ ﺭﻭﺯ ﻣﺜﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻳﺎ «ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﯽ» ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺟﺎﻥ ﭘﻴﻠﺠﺮ.
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎ، ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺍﺳﺖ، ﻫﺮ ﭼﻘﺪﺭ ﺳﻌﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻧﺪﻫﺪ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻧﻮﻉ ﭼﻴﺪﻥ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﻫﻢ ﻭ ﻳﺎ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﺮﺍﯼ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻭ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﻣﺘﻨﯽ ﮐﻪ ﺭﻭﯼ ﻓﻴﻠﻢ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ، ﻳﮏ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺭﺍ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﻓﻴﻠﻢ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﺩ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﺷﺨﺼﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺟﺎﯼ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﺩﺍﺩﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﺩ ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ، ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺁﻥ ﻗﺪﺭ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻋﻤﻞ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻭ ﻧﮕﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﺑﺴﺎﺯﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺭﻭﻳﮑﺮﺩ ﻭ ﻧﮕﺎﻩ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺍﺵ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ، ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ، ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎﺯ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﻭ ﺍﺯ ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﺎﻥ ﻭ ﺁﻏﺎﺯﮔﺮﺍﻥ ﺳﻴﻨﻤﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺟﺪﯼ ﻭ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﻫﺎﯼ ﺩﻫﻪ ﺳﯽ ﻭ ﭼﻬﻞ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪﯼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺍﻧﺪ، ﺍﻣﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺍﯼ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ «ﻣﻮﺝ، ﻣﺮﺟﺎﻥ، ﺧﺎﺭﺍ» ﻭ «ﻳﮏ ﺁﺗﺶ» ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺖ ﺍﻧﺪ.
ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥ «ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﺍﺳﺖ» ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻓﺮﻭﻍ ﻓﺮﺧﺰﺍﺩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﻮﺩﻳﻮ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻭﯼ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺩﺭ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ، ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺍﯼ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻳﺎ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺩ ﻋﺒﻮﺭ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻓﻴﻠﻢ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻮﻉ ﻓﻴﻠﻤﺒﺮﺩﺍﺭﯼ، ﻧﻮﺭﭘﺮﺩﺍﺯﯼ ﻭ ﺭﻳﺘﻢ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻀﺎﯼ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺍﯼ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﺲ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ، ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻭﯼ ﻳﮏ ﺳﻮﮊﻩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻬﻢ ﺭﻭﺯ ﻣﯽ ﮔﺬﺍﺭﺩ. ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻫﺎﻳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﮑﻦ، ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ، ﻓﻘﺮ ﻭ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ، ﺍﻋﺘﻴﺎﺩ، ﺑﻴﮑﺎﺭﯼ، ﺳﺮﻗﺖ ﻭ ﺑﺰﻫﮑﺎﺭﯼ ﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﮐﺎﻣﺮﺍﻥ ﺷﻴﺮﺩﻝ، ﺭﺧﺸﺎﻥ ﺑﻨﯽ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﻭ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻣﺨﺘﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎﮔﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮﺑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﻧﺪ. ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ «ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺯﻧﺎﻥ»، «ﻗﻠﻌﻪ» ﻭ «ﺗﻬﺮﺍﻥ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ» ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﺎﻣﺮﺍﻥ ﺷﻴﺮﺩﻝ، «ﺍﺟﺎﺭﻩ ﻧﺸﻴﻨﯽ» ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻣﺨﺘﺎﺭﯼ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻣﺴﮑﻦ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺴﺘﻨﺪ «ﺣﻴﺎﺕ ﺧﻠﻮﺕ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ» ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﻋﺘﻴﺎﺩ ﺯﻧﺎﻥ، ﺍﺯ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﺧﻮﺏ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﻧﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺟﻨﮕﯽ
ﺟﻨﮓ ﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻫﺎﯼ ﺟﺬﺍﺑﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ. ﻫﺮ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﻍ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ ﻭ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻧﮕﺎﻩ ﻫﺎﯼ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﺍﯼ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯﯼ ﻣﺜﻞ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﺁﻭﻳﻨﯽ، ﺟﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻋﺮﺍﻕ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﻣﻘﺪﺱ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ «ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻓﺘﺢ»، ﺑﺎ ﺭﻭﻳﮑﺮﺩﯼ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺭﺯﻣﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺭﺍ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺍﺯ ﺁﻥ ﻃﺮﻑ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺮﺧﯽ ﺳﻴﻨﻤﺎﮔﺮﺍﻥ، ﺟﻨﮓ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺍﯼ ﺯﺷﺖ ﻭ ﺳﻴﺎﻫﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺳﻌﯽ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﯼ ﻭﻳﺮﺍﻧﮕﺮ ﻭ ﺧﺎﻧﻤﺎﻥ ﺳﻮﺯ ﺟﻨﮓ ﻭ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻫﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﯼ ﺟﻨﮓ ﺍﻓﺮﻭﺯﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﮐﻨﻨﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺟﺎﻥ ﭘﻴﻠﺠﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ «ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﯽ» ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﯼ ﺟﻨﮓ ﺍﻓﺮﻭﺯﺍﻧﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺑﺮﺧﯽ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﺩﺭ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ، ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻋﺮﺍﻕ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺿﺪ ﺟﻨﮓ ﺍﺳﺖ.
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ
ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻣﺜﻞ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ، ﻧﻘﺶ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﯽ، ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻝ ﻭ ﻳﺎ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻣﺜﻞ ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ، ﺍﺳﭙﺎﺭﺗﺎﮐﻮﺱ، ﺍﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ، ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻥ ﻳﺎ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ.
ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎﻳﯽ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎ، ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﯼ ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﭼﻮﻥ ﻣﺜﻼ ﻫﻴﭻ ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﯼ ﮐﻨﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ «ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ» ﻭ «ﺗﺮﻭﺭ ﺁﺑﺮﺍﻫﺎﻡ ﻟﻴﻨﮑﻠﻦ» ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﺧﻮﺑﯽ ﺍﺯ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺍﻧﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺻﻨﻌﺘﯽ
ﻧﻮﻋﯽ ﺍﺯ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎ ﻭ ﻣﻮﺳﺴﺎﺕ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﻫﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺳﻔﺎﺭﺷﯽ ﺍﻧﺪ ﻭ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻫﻨﺮﯼ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﻳﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﻭﻳﮋﻩ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎﺯ ﻭ ﺧﻼﻗﻴﺘﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺧﺮﺝ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ، ﺍﺯ ﺣﺪ ﻳﮏ ﮐﺎﺭ ﺳﻔﺎﺭﺷﯽ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻭﻳﮋﻩ ﺍﯼ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ «ﻣﻮﺝ، ﻣﺮﺟﺎﻥ، ﺧﺎﺭﺍ»، «ﻳﮏ ﺁﺗﺶ» ﻭ «ﺍﺯ ﻗﻄﺮﻩ ﺗﺎ ﺩﺭﻳﺎ» ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﯽ ﺍﺯ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺩﻳﺪ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﺳﺒﮏ ﻭﻳﮋﻩ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ، ﺍﺯ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻣﻬﻤﯽ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﻨﻤﺎﯼ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮﺭ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﺮﺍﻥ ﺷﻴﺮﺩﻝ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺳﺎﺯﯼ ﭘﻴﮑﺎﻥ ﻭ ﺷﺮﮐﺖ ﮔﺎﺯ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ.
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ
ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻃﻼﻕ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎ، ﮐﺎﺭ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﺮﺍ ﮐﻪ ﻫﺪﻑ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎ، ﺁﻣﻮﺯﺵ، ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎﺯﯼ ﻭ ﻳﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻭ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺪﻑ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻻ ﻳﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺨﺼﻮﺻﯽ ﺭﺍ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ ﺧﻮﺏ ﻫﻢ ﻓﻴﻠﻤﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﮐﺎﻻﻳﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻭ ﻣﻮﺟﺰﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻠﺶ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﺪ.
