نقد فیلم The Prestige (پرستیژ) | دیالکتیک سقوط

در این مطلب به نقد و بررسی فیلم The Prestige (پرستیژ) می پردازیم. فیلم The Prestige به کارگردانی کریستوفر نولان است. هیو جکمن در نقش رابرت انجیر، کریستین بیل در نقش آلفرد بوردن و دیوید بویی در نقش نیکولا تسلا بازی کرده‌اند. مایکل کین، اسکارلت جوهانسون، پیپر پرابو، اندی سرکیس و ربکا هال از دیگران بازیگران این فیلم هستند.

موضوع فلسفی هویت انسان در فیلم The Prestige (پرستیژ)

شاید تصور کنید نولان محوریت داستان سرایی اش صرفاً بر پایه روانشناسی بوده، اما نولان در پرستیژ بیانگر یه سوال عمیق فلسفیست و آن این است که انسان چگونه تعریف میشود؟ هر شخص را چطور میتوان توضیح داد؟ ‌

افلاطون و دکارت معتقد بودند که هر انسان یا شخصی صاحب یک روح و ذات است که حکم شناسنامه را برایشان دارد و این نظر بیانگر این می‌تواند باشد که بخش اعظمی از رفتارها و کنش های انسان با او به وجود می‌آیند.‌

این فلسفه به همین نقطه به پایان نمیرسد و دیگر فیلسوفانی معتقد بودند که انسان همان چیزی است که حس میکند و میبیند و درک میکند.‌ اما نولان فلسفه خود را دارد. او در پرستیژ نشان میدهد که هویت اشخاص به خودی خود چیزی از پیش تعیین شده نیستند بلکه رفتار هر شخص هویت اشخاص را تعریف و روشن میکند.‌‌

اینکه شما در پایان فیلم از خود میپرسید که کدامین شخصیت واقعیست و کدامین دروغین دقیقا نقطه ایست که نولان میخواهد به شما بفهماند که اهمیت تشخیص افراد به چهره و ظاهرشان نیست بلکه اعمال آنها هویتشان است.‌‌

در واقع به عقیده نولان ذات انسان انتسابی نبوده و با اعمال انسان کسب شده و هویت ما را شکل میدهند. قطعا سینمای نولان را میتوان با مسائل روز پیوند داد و میتوان آن را از زوایای متفاوت بررسی کرد.‌

اینکه ایدئولوژی او قابل دفاع است یا خیر قضاوتش با شما، اما قطعا هر سخنی را باید شنید و در آن تأمل کرد.‌

منبع: پیج اینستاگرام filmtahlil (مصطفی خسروی)

نقد و بررسی فیلم The Prestige

حیثیت (The Prestige) را شاید بتوان به نوعی نخستین و یکی از مهم ترین دستاوردهای سینمایی کارنامه نولان دانست. پس از ساخت پروژه عظیم بتمن آغاز می کند و در حالی که بسیاری از علاقمندان سینما تصور می کردند نولان نیز به خیل فیلمسازان مستعد تباه شده توسط دستان کمپانی های هالیوودی پیوسته، وی با ساخت حیثیت دست به نوآوری هایی چند در سیستم هالیوود زد.

حیثیت نخستین گام محکم نولان در تلفیق دغدغه ها و مؤلفه های شخصی جهان خویش (مشابه آنچه پیشتر در تعقیب و یادگاری نشان داده بود) با خواسته ها و مؤلفه های مورد پسند سینمای عامه پسند آمریکایی است. نولان در حیثیت رویکرد آسیب شناختی جالبی را نسبت به انسان و مناسباتش در پیش می گیرد. انسان از نگاه او (در هر برهه زمانی و نه تنها زمان حال) همواره خواستار درک و انس گرفتن با شگفتی های پیرامونش بوده و هست؛ اما آنچه غالبا بر جای می ماند ناکامی و شکست است؛ چرا که به جای اینکه بیندیشد و تصمیم بگیرد، دوست می دارد تا برایش تصمیم گیری شود و نتیجه این است که بشر خواستار نوعی فریفتگی ازلی ابدی است.

نولان، میل همیشگی بشر به سقوط و فریفتگی را در بستری به کار می گیرد که در همه اعصار، یکی از دغدغه های فرعی اما مهم ذهن بشر بوده و هست. او داستان را در مورد دو شعبده باز قرن هجدهم پیاده می کند که رو در روی هم قرار می گیرند و دست از کینه و نفرت بر نمی دارند، مگر آنکه نابودی دیگری را با چشم ببینند. انجیر و بوردن مثل هر انسان دیگری دوست دارند که عشق بورزند، اما حس انتقام و حسادت، آنها را به ورطه سقوط می کشاند.

در هر شعبده، مرحله ای وجود دارد با نام حیثیت که در آن، شعبده باز از امری عادی یک پدیده به ظاهر غير ممکن می سازد و مورد تشویق قرار می گیرد. اما در این اثنا، امکان وارونگی نیز هست؛ شعبده باز حقه اش را یا با موفقیت پیاده می کند و یا محکوم است به شکست و فراموشی توسط مردمانی که نیاز به فریفته شدن دارند، نه آگاهی و بیداری. و این، حيثيت را به سوی پرسشی مهم رهنمون می سازد که کلید حل معمای فیلم است: «آیا به دقت می نگرید؟». نولان برای پیشبرد داستان رقابت پیچیده بوردن و انجیر برای حفظ شان و حیثیت حرفه ای شان، از شیوهای نوین در روایت استفاده می کند تا حیثیت پس از یادگاری مهم ترین فیلم نولان در عرصه روایت باشد.

در حیثیت هم چون فیلم مذکور کلید حل معمای فیلم و پرسش درونی شخصیت ها، درست در شیوه روایت داستان مستتر است. هم چون ذهن مشوش و فاقد حافظه کوتاه مدت لئونارد در یادگاری، اینجا نیز روایت با حضور بوردن و انجيير در کسوت شعبده بازانی که هر لحظه چیزی برای غافلگیری دارند تحولاتی اساسی را در پی دارد. نولان برای افشا ساختن رازهای بوردن و انجيير، با رفت و برگشت های مداوم زمانی در هر برهه یکی از دو شخصیت تیره و تارش را بر داستان مسلط می سازد؛ بوردن با خواندن دفترچه خاطرات انجییر چنین می پندارد که حالا بر تمام رازهایش احاطه دارد، اما درست در میانه داستان، این انجییر است که با حقه های پیاپی از رقیب دیرینش پیشی می گیرد و خود را در راس می نشاند و در انتها و درست پس از رساندن دو قطب ماجرا در نقطه ای رو در روی یکدیگر، هر دو در پایانی تراژیک به زیر کشیده می شوند و بازی را می بازند.

نولان، کلید حل معمای داستانش را در دقت تماشاگرش جستجو می کند و نهایتأ، بخش عمده ای از ناکامی ها و پستیهای بشری را نتیجه همین بی دقتی و میل به فریفته شدن میداند. شخصیتهای حیثیت درست قربانی آز و طمع خویش می شوند و همه زندگی خویش را تباه می سازند؛ غافل از آنکه این کینه عمیق تمام بصیرت شان را گرفته و همین عدم توجه، زمینه ساز سقوط آنهاست.

نولان، درست همانند شعبده بازی قهار جایی که مخاطب خود را دانای کام بیننده تمام حقایق می داند، با چرخش های مداوم داستانی و تعویض جایگاه کردن سویه هایی جدید از رازهای زندگی هر یک از آنها، هر لحظه شگفتید مدام در حال پیاده کردن حقه هاست. درست همانند پروسه سه مرحله ای حیثیت، اطلاعاتی را در اختیار مخاطبش قرار می دهد و اطمینانی دروغین نسبت به سیر وقایع داستان را پیش چشمانش افشا می سازد؛ اما دیری نمی پاید که تمام آن اطلاعات را زیر سوال می برد و مخاطب را تردیدی تشدید شده مواجه می گرداند و در پایان، برای اقناع مخاطبش و پایان دادن به سیکل روایت، اطلاعاتی جدید و هولناک را جایگزین داشته های پیشین می سازد تا مخاطب با بهتی عظیم مواجه گردد و همچون شعبده ای مهیب، خود را غرق در سیلی از نیرنگ ها بیابد.

سوای از روایت، نکته دیگری که حیثیت را به گامی مهم در کارنامه فیلمسازی نولان مبدل می سازد، سیر شکل گیری و پیشرفتن قهرمانان داستان است. قهرمان حیثیت از این حیث شباهت بسیاری دارند با قهرمان بی خوابی که بر خلاف تمام تعاریف کلاسیک از قهرمان آمریکایی، فردی گناهکار و خاکستری بود. اما آنچه حیثیت را حتی از بی خوابی نیز متمایز می سازد، بدون شک خلق قهرمانانی است آنتی سمپات و قسی القلب که هر یک در برهه ای، زمام درام را به دست می گیرند و سپس با بی رحمی تمام، به سود دیگری به حاشیه رانده میشوند.

دوستانی قدیمی که در اثر اشتباهی مرگبار به مهم ترین دشمنان یکدیگر تبدیل می گردند و گام به گام با کینه توزی عمیق شان نسبت به یکدیگر، به جنون و سقوط نزدیک تر می گردند. انجيير، برای درک راز موفقیت بوردن، دنیا را زیر پا می گذارد و حتی به نیکولا تسلا، دانشمند رو به افول آن روزگار که توسط مردمان پیرامونش به دست فراموشی سپرده شده برای ساخت دستگاهی عظیم رو می اندازد.

بوردن نیز برای انجییر بودن و موفقیت هم چون او دست به هر عمل غیر اخلاقی می زند؛ محبوب و راز دار انجییر را اغفال می کند و در این راه حتی همسرش را به کام جنون فرو می فرستد؛ اما هر دو درست در لحظه گره گشایی نهایی و فروافتادن پرده ها محکوم به فنا هستند. کارگردان در پایان بازی و به عنوان برگ برنده چنان با ذهن بازی تماشاگر می کند و او را همانند شعبده بازی چیره دست می فریبد که گویی تمامی اینها حقه های ساده ای بیش نبوده اند که با اندکی دقت، قابل کشف و لو رفتن بوده اند. اوست که همیشه یک گام از مخاطبش پیش است و هیچ گاه گوی سبقت را تقدیم نمی کند.

فیلم The Prestige (حیثیت) آغازگر مسیر دوگانه نولان است. وی اکنون به دنبال نمایش بی پرده دردهای بزرگ تر انسانی به گزنده ترین شکل ممکن است؛ بدون باج دادنهای مرسوم در سنت هالیوود، اما همراه با چاشنی جذابیت و استفاده از المان ها و کلیشه های رایج سینمای عامه پسند آمریکایی.