فیلمنامه‌نویسی در تلویزیون: آمار و ارقام و میزان دستمزد

تماشاگران امروز گزارش داد: آگاهی یافتن از رقم دستمزد یک فعالیت فرهنگی یا اقتصادی برای عامه مردم جذاب است. آنها حقوق فرد مورد نظر را با حقوق خودشان مقایسه کرده و بعد چرتکه می‌اندازند. یا حسرت می‌خورند که چرا بازیگر یا فوتبالیست نشدند و یا قدر حقوق بخور و نمیر خودشان را بیشتر می‌‍‌‌‌دانند.

درباره دستمزد کارگردان‌ها و بازیگران زیاد صحبت شده؛ ولی ماجرای دستمزد فیلمنامه‌نویسان غالبا مسکوت مانده و کسی به آنها توجهی نکرده است. نویسندگانی که فونداسیون و اسکلت یک فیلم یا سریال را بنا کرده و نتیجه زحمات‌شان را دو دستی تقدیم دیگران می‌کنند. پای صحبت هر فیلمنامه‌نویس تلویزیون که بنشینی از پایین بودن دستمزد و دردسرهای کار در سیما گلایه می‌کند. به همین خاطر است که فیلمنامه‌نویسان برای کسب درآمد مطلوب چند پیشنهاد را با هم قبول کرده و همزمان چند فیلمنامه مختلف را می‌نویسند.

در این گزارش به سراغ چند فیلمنامه‌نویس رفتیم و از آنها پرسیدیم که الان وضع کسب و کار در بازار تلویزیون چگونه است. هر فیلمنامه‌نویس برای نگارش یک تله فیلم 90 دقیقه‌ای و یا یک قسمت از سریال چقدر دریافت می‌کند؟ بالاترین دستمزدها به چه کسی می‌رسد؟ و …

اگر می‌خواهید از پشت پرده حرفه فیلمنامه‌نویسی در تلویزیون آگاه شوید این گزارش را بخوانید.

وقتی به سراغ بحث شیرین دستمزد می‌رویم، هیچ فیلمنامه‌نویسی دوست ندارد اسمش آورده شود. در این گزارش به قولی که به آنها دادیم وفادار مانده‌ایم. فیلمنامه‌نویسی که مدت‌هاست از تلویزیون فاصله گرفته می‌گوید: در سازمان صداوسیما یک تعرفه‌ای وجود دارد که به نویسنده تله فیلم بین 3 تا 4 میلیون تومان می‌دهند و به فیلمنامه‌نویس سریال بابت هر قسمت حدود 5 میلیون تومان. معمولا مدیران و مسوولان در جلساتی که برای ما می‌گذارند، همان ابتدا بعد از «به نام خدا» اعلام می‌کنند ما می‌دانیم این رقم‌ها خیلی کم است. با وجود این‌که همه می‌دانند نرخ تعرفه کم است ولی اتفاقی نمی‌افتد. بعضی‌ها با نرخ‌های پایین‌تر از این هم کار می‌کنند. طرف دو ماه کلاس فیلمنامه‌نویسی رفته و حالا حاضر است با 3 میلیون تومان هم بنویسد. الان که کلا تله‌فلیم‌سازی تعطیل است. یک زمانی همزمان چند تا تله فیلم می‌نوشتیم؛ ولی الان خبری از ساخت و تولید نیست.

از این فیلمنامه‌نویس درباره نرخ دستمزد در سینما می‌پرسیم که او پاسخ می‌دهد: در سینما کف و سقف نداریم. معمولا برای هر فیلم بین 20 تا 25 میلیون تومان می‌دهند. البته من خودم فیلمنامه‌ای داشتم که 50 میلیون تومان می‌خریدند و ندادم. یک فیلمنامه فرهنگی هم دارم که حاضرم 2 میلیون تومان بفروشم؛ ولی کسی نمی‌خرد.

* بعضی‌ها اطلاع ندارند و قیمت‌شکنی می‌کنند

فیلمنامه‌نویسی که در چند سریال مناسبتی نوروز با تلویزیون همکاری داشته به خبرنگار تماشاگران امروز می‌گوید: درباره سریال دردسرهای عظیم شنیدم که برای هر قسمتش بالای هفت میلیون تومان پرداخت کرده‌اند. در کل من آمارهای متناقض درباره دستمزدها زیاد شنیدم. مثلا مسوول امور نمایشی سیما می‌گفت برای هر قسمت از سریال هفت تا هشت میلیون تومان می‌دهیم. ولی مدیر شبکه می‌گفت بیشتر از 3 میلیون تومان نمی‌دهیم. در باره تله فیلم می‌گویند بین 5 تا 10 میلیون تومان می‌دهند. البته خود من تا حالا نتوانسته‌ام 8 میلیون تومان را بگیرم. یعنی تهیه‌کننده زیر بار این رقم‌ها نمی‌رود.

او ادامه می‌دهد: به نظر من تهیه‌کننده‌ها نباید پارامتر فیلمنامه را جزو سودشان حساب کنند. باید سود خودشان را در قسمت‌های دیگر ببینند. البته بعضی تهیه‌کننده‌ها هم خودشان یک رقمی اضافه بر سازمان به فیلمنامه‌نویس می‌دهند. شنیده‌ام که آقای عفیفه چنین کاری می‌کند. سیستم دیگری هم وجود دارد که به فیلمنامه‌نویس ماهیانه پول می‌دهند. به نظر من این کار غلط است؛ چون او بعد از یک ماه ممکن است فقط یک قسمت خروجی بدهد.

این فیلمنامه‌نویس به ناآگاهی برخی همکارانش اشاره می‌کند و می‌گوید: بعضی‌ها اطلاع ندارند و به همین خاطر قیمت‌شکنی می‌کنند. یکی از همکاران بابت هر قسمت از سریال 2 میلیون و 200 هزار تومان قراداد بسته‌بود و زمانی که گفتم خیلی کم بستی شوکه شد.

*بازیگر بیار؛ پول ببر!

بر اساس شنیده‌ها تهیه‌کنندگانی که در سال‌های پیش با مهران مدیری کار می‌کردند، پرداختی خوبی به فیلمنامه‌نویسان داشتند. آنها مستقیما از اسپانسر سریال پول می‌گرفتند و به همین خاطر می‌توانستند پول خوبی به فیلمنامه‌نویسان بدهند.
همچنین شنیده می‌شود تلویزیون درباره بازیگران خساست به خرج نمی‌دهد و به شدت دست و دلباز می‌شود. به عنوان مثال ممکن است یک نفر بگوید من این تله فیلم را با 200 میلیون تومان جمع می‌کنم؛ ولی اگر 250 میلیون تومان بدهید فلان بازیگر را هم می‌آورم. در این یک مورد تلویزیون کوتاه می‌آید تا بازیگر مشهور جذب کار بشود.

یک منبع مطلع درباره سریال‌های الف ویژه تلویزیون می‌گوید: بودجه این سریال‌ها ته ندارد و تهیه‌‌کننده بدون ترس و واهمه کارش را انجام می‌دهد. معمولا این سریال‌ها چندین بار اصلاح برآورد می‌شوند. مثلا اولش می‌گویند با 4 میلیارد تومان این سریال را بسازید. اگر کم آوردید دوباره بیایید تا چند میلیارد دیگر هم بدهیم. نکته جالب این است که غالبا یک نفر هم کارگردان است و هم فیلمنامه‌نویس!

*دستمزد سعید نعمت‌الله: 15 میلیون تومان برای هر قسمت از سریال

به اعتقاد یکی از فیلمنامه‌نویسان میزان رقمی که نویسنده یک سریال دریافت می‌کند به رزومه‌اش بستگی دارد. او درباره اخبار پشت‌پرده می‌گوید: شنید‌ه‌ام که «سعید نعمت الله» بابت نگارش هر قسمت از یک سریال حدود 15 میلیون تومان می‌گیرد. به من نگارش یک سریال الف ویژه با قیمت هر قسمت 15 تا 20 میلیون تومان پیشنهاد شد که انصراف دادم. نویسنده‌های معمولی بابت نگارش هر قسمت از یک سریال رقمی حدود 7 تا 10 میلیون تومان می‌گیرند. من خودم دو سال پیش چون از سینما به تلویزیون آمدم از رقم‌ها اطلاع نداشتم و برای یک سریال سنگین 30 قسمتی 2 میلیون تومان قرارداد بستم. تازه از این رقم مالیات هم کسر شد.

*برای بازنویسی قرارداد جدید نمی‌بندند

آرش قادری که فیلمنامه‌های عملیات 125، جاده چالوس و ماتادور را برای تلویزیون نوشته معتقد است سریال‌های تلویزیون بارها و بارها دچار بازنویسی می‌شوند؛ ولی فیلمنامه‌نویس در ازای این دوباره کاری پولی دریافت نمی‌کند. او در این رابطه می‌گوید: بازنویسی در نگارش فیلمنامه تعریف دارد. بازنویسی یعنی رفع اشکالات فیلمنامه طبق نظر کارشناسان متخصص. منظور از بازنویسی جلب نظر سلیقه سفارش‌دهنده نیست. بعضی‌ها انتظار دارند فیلمنامه‌نویس بدون در نظر گرفتن محدودیت زمان و بدون دریافت دستمزد جدید در جهت جلب رضایت سفارش‌دهنده متن قبلی را بازنویسی کند. فیلمنامه‌ای که 36 تا ایراد دارد باید مردود بشود. وقتی یک کار را بازنویسی می‌کنی که 3 تا ایراد داشته باشد. ضمن این که فیلمنامه‌نویس برای بازنویسی باید قرارداد جدید ببندد. نه این‌که تا وقتی زنده‌ای مجبور باشی فیلمنامه را دوباره بنویسی. نمی‌شود که همه بیایند درباره فیلمنامه نظر بدهند. جالب است که جدیدا بازیگرها هم درباره فیلمنامه نظر می‌دهند.

*بازنویسی بی‌دلیل یعنی همبرگر با گوشت شترمرغ!

قادری به مشکلاتی اشاره می‌کند که مختص تلویزیون است و باعث می‌شود نویسندگان، سینما را به تلویزیون ترجیح بدهند. او درباره جزییات بازنویسی سریال‌ها توضیح می‌دهد: گاهی 1200 صفحه سفارش داری و مجبور می‌شوی به خاطر بازنویسی‌های چندباره 4 هزار صفحه بنویسی. در این مدت 3 تا مدیر هم عوض می‌شود. تو وقتی همبرگر می‌خری می‌توانی گارسون را صدا کنی و بگویی همبرگر من این ایراد را دارد. ولی نمی‌توانی دستور بدهی که این گوشت را بردار و به جایش برای من گوشت شترمرغ بگذار. چون این یک آپشن جدید است. شما نمی‌توانید هر روز به ایران خودرو بروید و بگویید من از طرح گل‌گلی روکش صندلی خوشم نمی‌آید. آنها ایرادات صندلی مثل درز و فرورفتگی را اصلاح می‌کنند. بعضی وقت‌ها فیلمنامه 5 بار بازنویسی می‌شود و نویسنده در نهایت خسته می‌شود و به دلیل ضعیف بودن متن می‌گوید اسم من را بردارید.

*یک شغل کثیف در حوزه فیلمنامه‌نویسی!

آرش قادری، نویسنده فیلمنامه «هوش سیاه» دل پردردی دارد از کارمندان و مدیرانی که خودشان فیلمنامه هم می‌نویسند. او در این رابطه می‌گوید: در سازمان صداوسیما ناظران کیفی و مشاورانی در کنار فیلمنامه‌نویس‌ها هستند تا به او کمک کنند. اما متاسفانه در نهایت خودشان وارد پروژه می‌شوند و از سازمان پول می‌گیرند. یعنی قاضی که خودش باید حکم بدهد می‌شود وکیل مدافع. من نمی‌خواهم از کسی اسم بیاورم. ولی مواردی داریم که که مشاور سازمان صداوسیما خودش بازنویسی می‌کند و دستمزد هم می‌گیرد. این کار دارد تبدیل به یک شغل کثیف می‌شود. تهیه‌کنندگان هم به سراغ این افراد می‌روند؛ چون می‌دانند کارشان راحت تایید می‌شود.

این فیلمنامه‌نویس ادامه می‌دهد: اصلی‌ترین مشکل فیلمنامه‌نویسی در تلویزیون این است که درجه‌بندی نداریم. من از زمانی که آقای میرباقری معاون سیما بود این نکته را گفتم؛ ولی کسی به حرفم گوش نکرد. باید به فیلمنامه‌نویسان درجه بدهند و یک نویسنده انگیزه داشته‌باشد که درجه‌اش را بالاتر ببرد. این طوری می‌شود طبقه‌بندی کرد که هر کس با هر درجه‌ای چقدر باید دستمزد دریافت کند.